Chemioterapia w leczeniu glejaka • Glioma - Fundacja Glioma-Center

Najważniejsze na tym etapie

Chemioterapia w leczeniu glejaka może być podawana w różnych formach (np. doustnej, dożylnej, dotętniczej). Niestety, istnieje wiele sposobów, które są wykorzystywane przez komórki nowotworowe w celu uniknięcia śmierci wywołanej chemioterapią cytotoksyczną.

Jednym z takich sposobów jest aktywność enzymu naprawczego MGMT, o którym więcej w linku poniżej.

więcej

Chemioterapia w leczeniu glejaka

Enzym ten powoduje naprawienie szkód wyrządzonych przez chemioterapię jeszcze zanim komórki zostaną zabite. Innym sposobem jest fakt, że chemioterapia zazwyczaj działa na komórki w procesie podziału, a czynnik chemiczny może być usunięty z raka przed kolejnym podziałem komórek. Wreszcie trzecim problemem, jest przenikanie czynnika chemicznego przez barierę krew-mózg. Wiele chemioterapeutyków nie ma zdolności przeniknięcia przez tą barierę, a nawet jeśli im się to uda (np. temozolomid), to badania stężenia w samej tkance nowotworowej wykazują, że penetracja jest niekompletna.

Chemioterapia jest skuteczna gdy komórki dzielą się, a tylko niewielka część komórek dzieli się w danym momencie, oznacza to, że im dłużej chemioterapia pozostaje w komórce, tym większa szansa, że będzie tam w momencie jej podziału. Stąd przykładowo stosowanie w badaniach eksperymentalnych takich leków jak werapamil (typowo używany w chorobach kardiologicznych), w celu blokowania kanału wapniowego. Oczywiście leki takie mają swoje działania uboczne, co staje się przeszkodą w skutecznym ich zastosowaniu.
Chemiooporność jest dużym problemem w przypadku nowotworów ośrodkowego układu nerwowego i istotnie wpływa na ograniczony zakres stosowania chemioterapii u pacjentów z glejakami.

Ponieważ nie ma standardu postępowania dla pacjentów ze wznową glejaka wielopostaciowego, zdarza się, że w obliczu braku sprawdzonych opcji, stosuje się różne chemioterapeutyki, w zależności od decyzji lekarza prowadzącego.

Stosunkowo wysoki stopień przekraczania bariery krew-mózg mają leki alkilujące – CCNU (lomustyna), BCNU (karmustyna), prokarbazyna, nimustyna, fotemustyna i temozolomid (Temodal).
Inne przykładowe cytostatyki stosowane w przypadku glejaka to inhibitory topoizomerazy I i II np. irynotekan, topotekan czy inhibitory mitozy jak winkrystyna.

Zasadniczo w glejaku nie wykazano przewagi stosowania schematów wielolekowych nad monoterapią, może poza schematem PCV – prokarbazyna, lomustyna i winkrystyna, ale i tutaj korzyści są niewielkie.
Chemioterapeutykiem doustnym o udowodnionej skuteczności w przypadku glejaka jest temozolomid, będący częścią standardowego postępowania. Żaden z chemioterapeutyków stosowanych dożylnie czy doustnie, poza temozolomidem, nie wykazały istotnej skuteczności terapeutycznej w trakcie ostatnich kilkudziesięciu lat i wielu badań klinicznych, testujących także różne kombinacje tych leków. Pomimo tego, że skuteczność temozolomidu nie jest uniwersalna, jest on integralną częścią standardowego postępowania u pacjentów nowozdiagnozowanych. Odpowiedź guza u danego pacjenta w dużej mierze zależna jest od metylacji promotora MGMT, o którym więcej w linku poniżej

więcej

Pojawiły się także badania łączące chemioterapię z przeciwciałami monoklonalnymi. Na uwagę zasługuje AVASTIN (BEWACYZUMAB), który uzyskał aprobatę FDA dla postępowania we wznowie. Badanie na grupie 70sięciu pacjentów, wykazało, że dodanie Avastinu do temozolomidu w trakcie radioterapii, a następnie podawanie dalsze Avastinu z temozolomidem oraz jeszcze irynotekanem, podwoiło czas wolny od wznowy oraz zwiększyło także o ponad pół roku średnie przeżycie od momentu diagnozy. W innym z kolei badaniu (przeprowadzonym przez UCLA), wykazano, że podobną korzyść, jeśli chodzi o średnie przeżycie, można uzyskać poprzez podanie Avastinu dopiero w momencie wznowy. Finalnie, lek ten uzyskał aprobatę FDA właśnie do stosowania we wznowach, warto jednak zauważyć, ze choć podanie go już w trakcie pierwotnej radioterapii nie zwiększa całkowitego średniego przeżycia to jednak wydłuża czas wolny od progresji, a tym samym wpływa korzystnie na jakość życia pacjenta. W Unii Europejskiej, Avastin nie jest zarejestrowany w leczeniu guzów mózgu, można go ewentualnie stosować na zasadzie off-label czyli poza wskazaniami.

Mechanizm działania Avastinu (anty-VEGF inhibitora) polega na hamowaniu tworzenia naczyń krwionośnych w guzie poprzez wiązanie się z czynnikiem wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF).

Jednocześnie, jak wiadomo, chemioterapia, szczególnie dożylna, wiąże się z ogromnym wpływem na komfort życia pacjenta i wieloma skutkami ubocznymi, dlatego wobec jej wątpliwej skuteczności, w przypadku złośliwych glejaków, należy przedyskutować z lekarzem prowadzącym wszystkie za i przeciw i podejmować decyzje świadomie.

W naszej historii, kiedy zapytaliśmy jednego ze specjalistów z amerykańskiego, renomowanego szpitala MSKCC, co robić dalej, po zakończonej radioterapii, nie dał jednoznacznej odpowiedzi. Powiedział natomiast czego na pewno NIE warto robić. W jego przekonaniu, metody, które przez lata nie przyniosły żadnych dobrych wyników (jak podawanie różnych kombinacji dożylnych chemioterapeutyków), należy skreślić z listy rozważań. Szkoda bowiem wyniszczać organizm chemią, która dla samego guza nie jest śmiercionośna.

Na uwagę zasługuje natomiast selektywna chemioterapia dotętnicza (z angielskiego super selective intra-arterial chemotherapy), która nie wiąże się z ogólnoustrojowym negatywnym wpływem na organizm, a jednocześnie zakłada podanie leku bezpośrednio do guza poprzez tętnice go odżywiające, czyli z pominięciem bariery krew-mózg, co powinno zapewnić większą koncentrację leku w obrębie guza. W tej metodzie nadal istnieje możliwość „uodpornienia” się guza na poszczególne leki, natomiast samo dotarcie chemioterapeutyku do celu, jest znacznie ułatwione (w trakcie zabiegu pacjentom podawany jest dodatkowo mannitol w celu skutecznego złamania bariery krew-mózg).
W tym momencie w USA i Kanadzie jest otwartych i rekrutujących osiem badań klinicznych, w których stosowana jest ta metoda dla pacjentów z glejakami (w tym jedno badanie dla dzieci). Więcej o wyszukaniu konkretnego badania klinicznego można znaleźć w zakładce BADANIA KLINICZNE. W 2017 roku, również w Polsce, odbył się pojedynczy eksperymentalny zabieg, w którym metodą tą podano pacjentce Avastin (opis zabiegu można znaleźć klikając w link poniżej).
więcej